خستگی، بی‌حالی و خواب‌آلودگی در طول روز
چرا همیشه خسته‌ام؟ بررسی علل خستگی، بی‌حالی و خواب‌آلودگی در طول روز
احساس ضعف، بی‌حالی و خواب‌آلودگی در طول روز یکی از شایع‌ترین شکایت‌هایی است که بیماران در مراجعه به پزشکان مطرح می‌کنند. این علائم ممکن است موقتی و بی‌خطر باشند، اما در بسیاری از موارد، نشانه‌ی اختلالات جدی‌تری هستند که باید به‌درستی ارزیابی و درمان شوند. در این پست به مهم‌ترین علل خستگی و خواب‌آلودگی مزمن، راه‌های بررسی آن و گزینه‌های درمانی خواهیم پرداخت.
شایع‌ترین علل خواب‌آلودگی و بی‌حالی در طول روز
1. اختلال در کیفیت خواب شبانه
بی‌شک یکی از مهم‌ترین علل خواب‌آلودگی روزانه، خواب ناکافی یا بی‌کیفیت در شب است. اختلال در خواب ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- آپنه انسدادی خواب (OSA): قطع و وصل مکرر تنفس در طول شب، که باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و اختلال در چرخه خواب می‌شود.
- ریفلاکس معده به مری (GERD): برگشت اسید معده به مری در حالت خوابیده که می‌تواند باعث بیدار شدن‌های مکرر شود. اگر درد در ناحیه پشت جناغ یا احساس توده در گلو یا بوی بد مکرر دهان دارید احتمال این موضوع وجود دارد.
- آسم یا بیماری‌های مزمن ریه: تنگی نفس شبانه یا سرفه‌های مکرر، کیفیت خواب را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.
- بزرگی پروستات: BPH یا بزرگی پروستات با ایجاد تکرر ادرار شبانه می‌تواند باعث به هم خوردن کیفیت خواب شبانه شود.
- محیط نامناسب خواب: نور زیاد، سر و صدای محیط، دمای نامناسب یا تشک غیراستاندارد از عوامل کاهش‌دهنده کیفیت خواب هستند.
- استرس مزمن: تحریک مداوم سیستم عصبی خودمختار می‌تواند مانع ورود فرد به مراحل عمیق خواب شود.
2. استرس و فشار روانی بالا
استرس مزمن با مصرف منابع روانی و انرژی ذهنی فرد، می‌تواند باعث خستگی مفرط شود. فعالیت بیش‌از‌حد قشر فرونتال مغز در مواجهه با فشارهای فکری، باعث تخلیه انرژی ذهنی شده و فرد در طول روز احساس بی‌حالی و عدم تمرکز خواهد داشت.
3. افسردگی و سایر اختلالات روان‌پزشکی
در بیماران مبتلا به افسردگی، کاهش انگیزه، خستگی مزمن، تمایل به خواب بیش از حد یا برعکس بی‌خوابی از علائم رایج هستند. همچنین، اختلالات اضطرابی، دو قطبی و سایر بیماری‌های روانی می‌توانند با خستگی همراه باشند.
4. بیماری‌های داخلی، متابولیک و تغذیه‌ای
- کم‌کاری تیروئید: از علل شایع خستگی، اضافه‌وزن و احساس سردی بدن.
- دیابت نوع 2: نوسانات قند خون و مقاومت به انسولین می‌توانند احساس ضعف مداوم ایجاد کنند.
- کم‌خونی: کاهش حمل اکسیژن به بافت‌ها باعث احساس خستگی، تنگی نفس و سرگیجه می‌شود.
- اختلالات الکترولیتی: کاهش سدیم، پتاسیم، منیزیم یا کلسیم می‌تواند باعث ضعف عضلانی، بی‌حالی و بی‌قراری شود.
- کمبود ویتامین‌ها، به‌ویژه:
- ویتامین B12: باعث خستگی، اختلال در تمرکز، گزگز اندام‌ها و گاهی افسردگی می‌شود.
- ویتامین D: کمبود آن با ضعف عضلانی، درد استخوان و خستگی مزمن ارتباط دارد.
- فولات و آهن: نیز نقش مهمی در سلامت خون و سطح انرژی دارند.
- عفونت‌های مزمن یا نهفته
- بیماری‌های روماتولوژیک: مثل لوپوس و آرتریت روماتوئید که با التهاب سیستمیک و دردهای مزمن همراه‌اند.
- رژيم‌های غذایی با کربوهیدرات زیاد
چه بررسی‌هایی باید انجام شود؟
در ارزیابی بیمار مبتلا به خستگی مزمن، لازم است یک شرح حال دقیق و معاینه بالینی کامل توسط پزشک انجام شود. سپس بسته به یافته‌ها، آزمایش‌ها و بررسی‌های زیر ممکن است درخواست شود:
- CBC: بررسی کم‌خونی و نشانه‌های عفونت
- TSH، T3، T4: برای بررسی عملکرد تیروئید
- FBS و HbA1c: برای بررسی دیابت یا پیش‌دیابت
- BUN و Cr: جهت بررسی عملکرد کلیوی
- SGOT, SGPT, ALK: برای بررسی عملکرد کبدی
- آزمایش ویتامین D، B12، فولات
- الکترولیت‌ها (Na, K, Mg, Ca)
- CRP یا ESR: در صورت شک به بیماری‌های التهابی
- آزمایشات مربوط به بیماری‌های عفونی یا ویروسی خاص
- تست خواب (پلی‌سومنوگرافی) در موارد مشکوک به آپنه خواب
- ارزیابی روان‌پزشکی: در صورت وجود علائم اعصاب روان
راه‌های درمان خستگی و خواب‌آلودگی روزانه
درمان بستگی به علت زمینه‌ای دارد، اما اصول کلی عبارتند از:
بهبود کیفیت خواب
- خوابیدن در محیط آرام، تاریک و با دمای مناسب
- کاهش نور آبی (صفحه موبایل، تلویزیون) پیش از خواب
- خواب و بیداری در ساعت منظم
درمان علل زمینه‌ای:
- درمان اختلالات تیروئید، کم‌خونی یا دیابت
- مکمل درمانی برای کمبودهای ویتامین یا الکترولیت
- استفاده از CPAP برای آپنه خواب
- درمان دارویی یا مشاوره روان‌درمانی برای اختلالات روان‌پزشکی
اصلاح سبک زندگی:
- رژیم غذایی متعادل با سبزیجات، پروتئین و میوه‌ها
- ورزش هوازی منظم (حداقل 3 بار در هفته)
- کاهش مصرف قندهای ساده، فست‌فود و کافئین
