استئوپروز
پوکی استخوان یا استئوپورز چیست و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟
پوکی استخوان وضعیتی است که باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف، شکننده و مستعد شکستگی شوند. پوکی استخوان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد، به ویژه افراد مسن، زنان و افرادی که عوامل خطر خاصی دارند. پوکی استخوان می‌تواند منجر به عوارضی مانند درد، کاهش قد و ناتوانی شود.
پوکی استخوان چگونه ایجاد می‌شود؟
استخوان‌ها بافت‌های زنده‌ای هستند که به طور مداوم توسط سلول‌های تخصصی به نام استئوکلاست‌ها و استئوبلاست‌ها در حال شکستن و بازسازی هستند. این فرآیند بازسازی استخوان نامیده می‌شود و به حفظ استحکام و ساختار استخوان‌ها کمک می‌کند. با این حال، با افزایش سن افراد، تعادل بین تجزیه استخوان و تشکیل استخوان تغییر می‌کند و بیشتر از به دست آوردن استخوان، از بین می‌رود. این منجر به کاهش تراکم استخوان می‌شود که مقدار مواد معدنی و پروتئین در استخوان‌ها است.
تراکم استخوان در حدود ۳۰ سالگی به اوج خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد. میزان تحلیل استخوان از فردی به فرد دیگر بسته به ژن، سبک زندگی و وضعیت هورمونی آن‌ها متفاوت است. برخی افراد سریعتر از دیگران استخوان از دست می‌دهند و به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. پوکی استخوان می‌تواند هر استخوانی در بدن را درگیر کند، اما در ستون فقرات، لگن و مچ دست شایع‌تر است.
عوامل خطر پوکی استخوان چیست؟
برخی از عوامل خطر پوکی استخوان عبارتند از:
سن: هر چه سن بیشتر باشد، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می‌شود.
جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند، زیرا توده استخوانی کمتری دارند و به دلیل کاهش سطح استروژن، پس از یائسگی سریعتر استخوان از دست می‌دهند.
سابقه‌ی خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادری مبتلا به پوکی استخوان دارید، شانس بیشتری برای ارث بردن این بیماری دارید.
نژاد: افراد آسیایی و قفقازی تبار بیشتر از افراد آفریقایی یا اسپانیایی تبار مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.
سایز بدن: افرادی که لاغر هستند یا دارای چارچوب کوچکی هستند، توده استخوانی کمتری دارند و در برابر تحلیل استخوان آسیب‌پذیرتر هستند.
رژیم غذایی: افرادی که در رژیم غذایی خود کلسیم، ویتامین D یا پروتئین کافی دریافت نمی‌کنند، تراکم استخوان کمتری دارند و خطر پوکی استخوان بیشتر است.
سبک زندگی: افرادی که از نظر بدنی کم تحرک هستند، سیگار می‌کشند، بیش از حد الکل می‌نوشند یا از دارو‌های خاصی مانند کورتیکواستروئید‌ها، ضد تشنج‌ها یا دارو‌های ضد انعقاد استفاده می‌کنند، تراکم استخوان کمتری دارند و خطر پوکی استخوان بیشتر است.
پوکی استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پوکی استخوان اغلب یک بیماری خاموش نامیده می‌شود، زیرا تا زمانی که شکستگی رخ ندهد هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. بنابراین، انجام غربالگری پوکی استخوان قبل از اینکه خیلی دیر شود بسیار مهم است. بهترین راه برای تشخیص پوکی استخوان آزمایشی به نام آزمون تراکم استخوان BMD یا جذب‌سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) یا دگزا است که تراکم استخوان ستون فقرات، لگن و مچ دست را اندازه‌گیری می‌کند. تست DXA نمره‌ای به نام T-score می‌دهد که تراکم استخوان شما را با یک بزرگسال جوان سالم از همجنس مقایسه می‌کند. هرچه نمره T شما کمتر باشد، تراکم استخوان شما کمتر است و خطر شکستگی بیشتر می‌شود. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، دسته‌بندی‌های T-score به این صورت می‌باشد:
نرمال: عدد T-score معادل 1- یا بالاتر
استئوپنی: T-score معادل 1- تا 2.5-
استئوپروز: T-score معادل 2.5- یا پایینتر
استئوپروز شدید: T-score معادل 2.5- یا پایینتر به علاوه یک سابقه شکستگی
تست DXA یا آزمون تراکم استخوان برای همه زنان ۶۵ سال یا بالاتر و برای مردان ۷۰ سال یا بیشتر توصیه می‌شود. همچنین برای افراد جوانی که دارای عوامل خطر پوکی استخوان هستند مانند یائسگی زودرس، وزن کم بدن، مصرف استروئید یا سابقه خانوادگی توصیه می‌شود. تعداد دفعات آزمایش DXA به سن، امتیاز T و عوامل خطر بستگی دارد، اما معمولاً هر دو تا پنج سال یک بار انجام می‌شود.
پوکی استخوان چگونه درمان می‌شود؟
درمان پوکی استخوان با هدف کاهش سرعت تحلیل استخوان، افزایش تشکیل استخوان، جلوگیری از شکستگی و تسکین درد انجام می‌شود. درمان پوکی استخوان ممکن است شامل این موارد باشد:
دارو‌هایی مانند بیس‌فسفونات‌ها (آلندرونیت، زولدرونیت)، دنوزوماب، تری پاراتید، رالوکسیفن یا هورمون‌درمانی که می‌توانند تجزیه استخوان را کاهش دهند، تشکیل استخوان را افزایش دهند، یا اثرات استروژن را تقلید کنند. این دارو‌ها می‌توانند عوارض جانبی مانند حالت تهوع، سوزش سر دل، اختلالات فک، یا لخته شدن خون داشته باشند و ممکن است برای همه مناسب نباشند.
مکمل‌های کلسیم و ویتأمین D که می‌توانند مواد مغذی ضروری برای سلامت استخوان‌ها را فراهم کنند. مصرف روزانه توصیه شده کلسیم برای بزرگسالان ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم و مصرف روزانه توصیه شده ویتأمین D برای بزرگسالان ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی است. با این حال، این مقادیر ممکن است بسته به سن، جنس و شرایط پزشکی شما متفاوت باشد. قبل از مصرف هر گونه مکملی باید با پزشک خود مشورت کنید.
ورزش، که می‌تواند عضلات را تقویت و استخوان‌سازی را تحریک کند. بهترین انواع ورزش برای پوکی استخوان، ورزش‌های تحمل وزن، مانند پیاده روی، رقصیدن یا ایروبیک و ورزش‌های مقاومتی مانند ورزش‌های با وزنه، استفاده از باند‌های الاستیک یا انجام حرکات کششی است. شما باید حداقل ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط را در بیشتر روز‌های هفته هدف قرار دهید و از ورزش‌هایی که شامل پیچش، خم شدن یا ضربه زیاد است که می‌تواند خطر شکستگی را افزایش دهد، خودداری کنید.
تغییرات سبک زندگی، مانند ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل، و خوردن یک رژیم غذایی متعادل که شامل مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل، مواد غذایی پروتئینی بدون چربی و لبنیات کم چرب است. این‌ها می‌توانند به بهبود سلامت و رفاه کلی شما کمک کنند و از تحلیل استخوان بیشتر جلوگیری کنند.
پیشگیری از سقوط می‌تواند خطر شکستگی و آسیب را کاهش دهد. شما باید خانه خود را با اصلاح هر گونه سطوح لغزنده یا تعمیر دستگیره‌های خراب، ایمن‌تر کنید. همچنین باید کفش مناسب پوشیده شود و در صورت نیاز از وسایل کمکی مانند عصا یا واکر استفاده شود و بینایی و شنوایی به طور مرتب چک شود. همچنین باید از مصرف دارو‌هایی که می‌توانند باعث خواب‌آلودگی، سرگیجه یا افت فشار خون شوند در صورت امکان خودداری کرد و در صورت داشتن علائم عفونت مانند تب، لرز یا گیجی به پزشک مراجعه کنید.
چگونه می‌توان از پوکی استخوان پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از پوکی استخوان، ساختن استخوان‌های قوی و حفظ آن‌ها در طول زندگی است. می‌توانید این کار را از طریق انجام دهید:
دریافت مقدار کافی کلسیم و ویتأمین D در رژیم غذایی یا از طریق مکمل‌ها، طبق توصیه پزشک.
انجام ورزش‌های منظم که شامل فعالیت‌های تحمل وزن است.
اجتناب از سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل و سایر عواملی که می‌توانند به استخوان‌های شما آسیب برسانند
غربالگری پوکی استخوان و درمان در صورت نیاز.
