کبد چرب
بیماری کبد چرب غیر الکلی، که اغلب NAFLD نامیده می‌شود، یک مشکل کبدی است که چربی بیش از حد در کبد ایجاد می‌شود و اغلب در افرادی که اضافه وزن یا چاق هستند دیده می‌شود.
NAFLD در سراسر جهان، به ویژه در کشور‌های خاورمیانه و غرب، با افزایش چاقی، رایج‌تر شده است و شایع‌ترین شکل بیماری مزمن کبدی است که حدود ۲۵ درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ایالات متحده، حدود ۱۰۰ میلیون نفر مبتلا به NAFLD هستند.
برخی از افراد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی ممکن است به استئاتوهپاتیت غیر الکلی مبتلا شوند که NASH نیز نامیده می‌شود. NASH یک شکل جدی از بیماری کبد چرب است که به دلیل رسوبات چربی در کبد باعث تورم و آسیب کبد می‌شود. NASH ممکن است بدتر شود و ممکن است منجر به زخم‌ها و اسکارهای جدی کبد، به نام سیروز و حتی سرطان کبد شود. این آسیب همانند آسیب ناشی از مصرف زیاد الکل می‌باشد.
علائم
کبد چرب غیرالکلی اغلب علائمی ندارد. هنگامی اما ممکن است علائم زیر بروز کند:
- خستگی
- احساس خوب نداشتن یا بدحالی
- درد یا ناراحتی در ناحیه سمت راست بالای شکم
علائم احتمالی NASH و سیروز یا اسکار شدید عبارتند از:
- خارش پوست
- تورم شکم که آسیت نیز نامیده می‌شود.
- تنگی نفس
- تورم پا‌ها
- عروق خونی عنکبوت‌مانند درست در زیر سطح پوست
- بزرگ شدن طحال
- قرمزی کف دست
- زرد شدن پوست و چشم یا یرقان
علل
کارشناسان دقیقاً نمی‌دانند که چرا برخی کبدها بیشتر مستعد چرب شدن هستند. همچنین به طور کامل مشخص نیست که چرا برخی کبدهای چرب سریع‌تر به NASH (هپاتیت ناشی از کبد چرب) تبدیل می‌شوند.
NAFLD و NASH هر دو به موارد زیر مرتبط هستند:
- ژنتیک
- اضافه وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین، که زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های شما در پاسخ به هورمون انسولین، قند را برداشت نکند.
- دیابت نوع ۲ که گاهی اوقات قند خون بالا یا هایپرگلایسمی نامیده می‌شود.
- سطوح بالای چربی‌ها به ویژه تری‌گلیسیرید در خون
این مشکلات ممکن است باعث ایجاد کبد چرب شود. با این حال، برخی از افراد حتی اگر هیچ عامل خطری نداشته باشند به NAFLD مبتلا می‌شوند.
عوامل خطر
بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات می‌توانند خطر ابتلا به NAFLD را افزایش دهند، از جمله:
- سابقه خانوادگی بیماری کبد چرب یا چاقی
- کمبود هورمون رشد
- کلسترول بالا
- سطوح بالای‌تری گلیسیرید در خون
- مقاومت به انسولین
- سندرم متابولیک
- چاقی، به خصوص چاقی شکمی
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- آپنه انسدادی خواب
- دیابت نوع ۲
- کم‌کاری تیروئید
- کم‌کاری غده هیپوفیز یا کم کاری هیپوفیز
هپاتیت ناشی از کبد چرب (NASH) در این گروه‌ها بیشتر است:
- افراد بالای ۵۰ سال
- افرادی که عوامل خطر ژنتیکی خاصی دارند.
- افراد چاق
- افراد مبتلا به دیابت یا قند خون بالا
- افرادی که علائم سندرم متابولیک مانند فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا و اندازه دور کمر بالا دارند.
تشخیص NAFLD از NASH بدون ارزیابی و آزمایش بالینی دشوار است.
عوارض
اسکار شدید کبد یا سیروز، عارضه اصلی NAFLD و NASH است. سیروز به دلیل آسیب کبدی در پیشرفت NASH (هپاتیت ناشی از کبد چرب) رخ می‌دهد. همانطور که کبد تلاش می‌کند تا التهاب را متوقف کند، مناطقی از زخم و اسکار ایجاد می‌کند که فیبروز نیز نامیده می‌شود. با التهاب مداوم، فیبروز گسترش می‌یابد و بافت کبد بیشتری را اشغال می‌کند.
اگر سیروز پیشرفت کند می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- تجمع مایع در ناحیه شکم که آسیت نامیده می‌شود.
- ورید‌های متورم در مری یا واریس مری که می‌تواند پاره شود و خونریزی کند.
- گیجی، خواب آلودگی و تکلم نامفهوم که انسفالوپاتی کبدی نیز نامیده می‌شود.
- طحال بیش‌فعال یا هایپراسپلنیسم که می‌تواند باعث کاهش پلاکت‌های خون شود.
- سرطان کبد
- نارسایی انتهایی کبدی، یعنی از کارافتادگی کبد
کارشناسان حدس می‌زنند که حدود 24 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده NAFLD و حدود 1.5 تا 6.5 درصد NASH دارند.
پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا به NAFLD:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید که سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل است.
- الکل، قند‌های ساده را محدود کنید. از نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، نوشیدنی‌های ورزشی، آب میوه‌ها و چای شیرین خودداری کنید. نوشیدن الکل می‌تواند به کبد شما آسیب برساند و باید از مصرف آن اجتناب کرد.
- وزن مناسبی داشته باشید. اگر اضافه وزن یا چاقی دارین، با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود همکاری کنید تا به تدریج وزن خود را کاهش دهید. اگر وزن مناسبی دارید، با خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش برای حفظ آن تلاش کنید.
- ورزش:حداقل روزانه نیم ساعت ورزش هوازی (مثل پیاده‌روی تند) داشته باشید.
تشخیص
از آنجایی که NAFLD معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اغلب به طور تصادفی در آزمایشات پیدا می‌شود. به عنوان مثال، آزمایش خون انجام شده ممکن است سطوح بالایی از آنزیم‌های کبدی را نشان دهد.
آزمایش‌هایی که برای تشخیص NAFLD، رد سایر بیماری‌ها و مشاهده میزان آسیب کبدی بد انجام می‌شود عبارتند از:
آزمایشات خون
- شمارش سلولی خون
- آزمایش سطح آهن
- تست آنزیم‌های کبدی و عملکرد کبد
- آزمایشات هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیت C و غیره)
- تست غربالگری بیماری سلیاک
- قند خون ناشتا
- هموگلوبین A۱C یا قند سه ماهه
- پروفایل لیپیدی که چربی‌های خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید را اندازه‌گیری می‌کند.
تصویربرداری
تست‌های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص NAFLD عبارتند از:
- سونوگرافی شکم که اغلب اولین تست است که در موارد مشکوک به بیماری کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تصویربرداری ام‌آر‌آی (MRI) یا سی‌تی (CT) اسکن. این روش‌ها در یافتن فیبروز خفیف کبد بهتر هستند، اما نمی‌توانند NASH را از NAFLD تشخیص دهند.
- الاستوگرافی کبدی یا فیبرواسکن کبد، نوع جدیدتری از سونوگرافی که سفتی کبد شما را اندازه‌گیری می‌کند. سفتی کبد نشانه فیبروز یا اسکار است.
- الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی، که نوعی تصویربرداری MRI را با امواج صوتی ترکیب می‌کند تا یک نقشه بصری یا الاستوگرام ایجاد کند که سفتی بافت‌های بدن را نشان می‌دهد.
بیوپسی کبد
اگر سایر آزمایش‌ها نشانه‌های بیماری کبدی پیشرفته‌تر یا NASH را نشان دهند یا اگر نتایج آزمایش نامشخص باشد، پزشک ممکن است بیوپسی کبد را توصیه کند. بیوپسی کبد روشی برای برداشتن یک قطعه کوچک از بافت کبد است. معمولاً با استفاده از سوزن مخصوص از دیواره شکم انجام می‌شود. نمونه بافت در آزمایشگاه برای علائم التهاب و اسکار و فیبروز بررسی می‌شود. بیوپسی کبد بهترین راه برای تشخیص NASH هست و میزان آسیب کبدی را به وضوح نشان می‌دهد.
بیوپسی کبد ممکن است کمی آزاردهنده باشد یا عوارضی داشته باشد که تیم پزشکی با بررسی دقیق این موارد، در صورت لزوم درخواست می‌دهد.
درمان
درمان NAFLD (کبد چرب) معمولاً با کاهش وزن شروع می‌شود. می‌توان با یک رژیم غذایی سالم، محدود کردن اندازه وعده‌ها و ورزش این کار را انجام داد. کاهش وزن ممکن است سایر مشکلات منجر به NAFLD را نیز بهبود بخشد. به طور معمول، کاهش ۱۰ درصد از وزن بدن یا بیشتر توصیه می‌شود. اما از دست دادن حتی ۳ تا ۵ درصد از وزن اولیه می‌تواند مزایایی داشته باشد. جراحی کاهش وزن یا دارو‌ها نیز ممکن است برای افراد خاصی با چاقی شدیدتر مفید باشد.
داروی خاصی برای درمان NAFLD یا NASH تأیید نشده است، اما چند دارو در آزمایشات بالینی در حال مطالعه هستند که ممکن است کمک کند. برای افرادی که دیابت و کبد چرب دارند ممکن است بسته به شرایط بیمار، متفورمین، لیراگلوتاید، سمی‌گلوتاید یا پیوگلیتازون تجویز شود. گاهی اوقات از ویتامین E یا امگا۳ استفاده می‌شود. در برخی موارد داروی لیورگل (عصاره گیاه خار مریم) تجویز می‌شود. برخی مطالعات اثرات مفید نوشیدن مقدار متعادل قهوه در پیشگیری از مشکلات کبدی را نشان می‌دهد. با این حال معمولاً بهترین درمان ورزش منظم و رژیم غذایی مناسب (فاقد فست‌فود و مواد غذایی آماده و چرب) است.
کسانی که مرحله انتهایی سیروز ناشی از NASH و نارسایی کبدی دارند، ممکن است در لیست پیوند کبد قرار گیرند.
