توصیه‌های ضروری برای افراد مبتلا به سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی از بیماری‌های شایع سیستم ادراری است که در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند با درد شدید، عوارض کلیوی و تکرارپذیری بالا همراه باشد. طبق آمار جهانی، شیوع سنگ کلیه در حال افزایش است، به‌ویژه در مردان و افراد میانسال. در این پست با مهم‌ترین توصیه‌ها برای افراد مبتلا به سنگ کلیه آشنا می‌شوید.

۱. افزایش مصرف مایعات: کلید پیشگیری از عود

مهم‌ترین توصیه برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه، نوشیدن مقادیر کافی مایعات است.

• روزانه حداقل ۲.۵ تا ۳ لیتر آب بنوشید تا حجم ادرار به بیش از ۲ لیتر در روز برسد.
• بهترین مایع: آب ساده.
• از نوشیدنی‌های قندی و نوشابه‌های گازدار (به‌ویژه حاوی اسید فسفریک) پرهیز کنید.

مطالعات نشان داده‌اند که افزایش مصرف مایعات تا این حد می‌تواند خطر تشکیل مجدد سنگ کلیه را تا 50٪ کاهش دهد.

۲. کاهش مصرف نمک و سدیم

مصرف زیاد سدیم باعث افزایش دفع کلسیم در ادرار و افزایش خطر سنگ‌های کلسیمی می‌شود.

• مصرف نمک را به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید.
• از غذاهای آماده، کنسروها، چیپس، سوسیس و کالباس دوری کنید.
• از نمک‌دان سر سفره استفاده نکنید.

۳. محدود کردن پروتئین حیوانی

پروتئین حیوانی (گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ) اسید اوریک ادرار را افزایش داده و pH ادرار را کاهش می‌دهد که هر دو عامل تشکیل سنگ هستند.

• میزان مصرف را به ۰.۸ تا ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز محدود کنید.
• در صورت سابقه سنگ اسید اوریکی، کاهش مصرف گوشت اهمیت دوچندان دارد.

۴. دریافت مناسب کلسیم (نه زیاد، نه کم!)

برخلاف تصور رایج، حذف کلسیم از رژیم غذایی می‌تواند خطر سنگ‌سازی را افزایش دهد، چون کلسیم در دستگاه گوارش به اگزالات متصل شده و مانع جذب آن می‌شود.

• کلسیم مورد نیاز را از منابع غذایی (مثل شیر، ماست، پنیر کم‌چرب) دریافت کنید.
• مصرف مکمل کلسیم فقط در صورت تجویز پزشک توصیه می‌شود.
• افراد بزرگسال باید روزانه حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند.

۵. محدود کردن اگزالات

اگزالات ماده‌ای است که در برخی غذاها وجود دارد و با کلسیم ترکیب می‌شود و سنگ می‌سازد.

غذاهای پر اگزالات عبارت‌اند از:

اسفناج، ریواس، چغندر، شکلات، چای سیاه، مغزها (مثل بادام و گردو).

این مواد را کمتر مصرف کنید یا در صورت مصرف، همراه با مواد غذایی حاوی کلسیم میل کنید.

۶. تنظیم وزن بدن و سبک زندگی فعال

چاقی و بی‌تحرکی از عوامل خطر مهم در تشکیل سنگ کلیه هستند.

• فعالیت بدنی منظم (حداقل ۳۰ دقیقه در روز) داشته باشید.
• کاهش وزن در افراد دارای اضافه‌وزن، شانس ابتلا به سنگ را کاهش می‌دهد.
• خواب کافی و کنترل استرس نیز در سلامت کلیه‌ها مؤثر است.

۷. بررسی نوع سنگ و رژیم غذایی هدفمند

برای درمان و پیشگیری مؤثر، باید نوع سنگ کلیه شناسایی شود:

• سنگ کلسیم-اگزالات
• سنگ اسید اوریکی
• سنگ سیستینی
• سنگ استرووایت

توصیه می‌شود سنگ دفع‌شده را آنالیز کرده و آزمایش ادرار ۲۴ ساعته انجام دهید تا درمان اختصاصی برای شما تنظیم شود.

۸. دارودرمانی هدفمند در صورت نیاز

در برخی موارد پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند، از جمله:

• تیازیدها برای کاهش کلسیم ادرار
• آلوپورینول برای کاهش اسید اوریک
• سیترات پتاسیم برای افزایش pH ادرار

البته این داروها بسته به نوع سنگ و در صورت تشخیص نوع سنگ تجویز می‌شوند. هرگز بدون مشورت پزشک از دارو استفاده نکنید. به علاوه داروهای با منشأ گیاهی که تحت نظر سازمان غذا و دارو عرضه می‌شوند نیز ممکن است توسط پزشک شما تجویز شود که برای دفع سنگ یا پیشگیری از تشکیل سنگ موثر هستند.

پرسش‌های متداول

۱. آیا آبلیمو و مرکبات برای سنگ کلیه مفیدند؟
بله، آب لیمو و پرتقال حاوی سیترات هستند که با اتصال به کلسیم، مانع تشکیل سنگ می‌شوند.

۲. آیا مصرف قهوه و چای مضر است؟
در حد متوسط (۱-۲ فنجان در روز) مشکلی ندارد، اما در مصرف چای سیاه زیاده‌روی نکنید چون اگزالات دارد.

۳. آیا نوشابه رژیمی هم مضر است؟
بله. حتی نوشابه‌های بدون قند هم ممکن است به علت اسید فسفریک، خطر سنگ را افزایش دهند.

منابع

1. Mayo Clinic – Kidney stones prevention
2. National Kidney Foundation – Diet and Kidney Stones
3. UpToDate – Patient education: Kidney stones prevention
4. Curhan GC et al. “Dietary factors and the risk of kidney stone formation.” N Engl J Med.