فاویسم (Favism) یا کمبود G6PD

فاویسم (Favism) یا کمبود G6PD: بیماری، علائم و لیست مواد غذایی و دارویی ممنوعه

فاویسم نوعی واکنش حاد به مصرف یا تماس با برخی مواد اکسیدکننده در افرادی است که دچار کمبود آنزیم گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD) هستند. این آنزیم نقش مهمی در حفاظت سلول‌های قرمز خون در برابر استرس اکسیداتیو دارد. کمبود آن منجر به همولیز حاد (تخریب گلبول‌های قرمز) در مواجهه با مواد خاص می‌شود.

این بیماری ژنتیکی بوده و اغلب در مردان دیده می‌شود، چرا که ژن آن روی کروموزوم X قرار دارد.

علائم اصلی بروز حمله‌ی فاویسم

ضعف و بی‌حالی شدید
زردی پوست و چشم (یرقان)
تیره شدن رنگ ادرار (رنگ چای)
تند شدن تنفس و ضربان قلب
کم‌خونی ناگهانی
در نوزادان: یرقان نوزادی شدید و طول‌کشیده

لیست مواد غذایی و دارویی ممنوعه در بیماران فاویسم

افراد مبتلا به فاویسم باید از قرار گرفتن در معرض مواد اکسیدکننده خودداری کنند. در ادامه مهم‌ترین موارد ممنوع آورده شده‌اند:

مواد غذایی ممنوعه

ماده غذایی	توضیح
باقالی (خام یا پخته)	مهم‌ترین عامل حمله فاویسم؛ حتی بخار آن نیز می‌تواند خطرناک باشد.
لوبیای پهن	(Fava Beans)
سویا و فرآورده‌های آن (در برخی افراد)	شامل شیر سویا، توفو و… اثر آن بحث‌برانگیز ولی بهتر است اجتناب شود.
غذاهای حاوی رنگ‌های مصنوعی، سولفیت‌ها یا نگهدارنده‌های خاص	برخی رنگ‌ها یا افزودنی‌ها می‌توانند محرک همولیز باشند.

داروهای ممنوعه (بر اساس منابع WHO و Medscape)

آنتی‌بیوتیک‌ها:

نام دارو	گروه
Cotrimoxazole (سولفامتوکسازول/تری‌متوپریم)	سولفونامید
Nitrofurantoin	ضد عفونت ادراری
Dapsone	ضد جذام
Chloramphenicol	آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف
Nalidixic Acid	آنتی بیوتیک ادراری

داروهای ضد مالاریا:

نام دارو
Primaquine
Quinine
Chloroquine

سایر داروها:

نام دارو	کاربرد
Aspirin (دوز بالا)	مسکن/ضد التهاب
Vitamin C (دوز بالا)	مکمل
Methylene Blue	درمان مت‌هموگلوبینمی
Phenazopyridine	ضد درد ادراری

سایر موارد قابل توجه

نفتالین (ضد بید): بوی آن نیز می‌تواند باعث همولیز شود.
عفونت‌ها و تب بالا: خود عفونت نیز محرک همولیز در بیماران G6PD است.
استرس شدید، گرسنگی طولانی و کتواسیدوز: از دیگر محرک‌های غیر دارویی محسوب می‌شوند.