سلیاک و رژیم غذایی فاقد گلوتن

بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی است که در اثر واکنش ایمنی روده کوچک در برابر خوردن گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن پروتئینی است که به طور طبیعی در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود و درغذاهایی مانند نان، ماکارونی، کلوچه و کیک وجود دارد. بیماری سلیاک می‌تواند بسیار جدی باشد و مشکلات گوارشی طولانی مدت برای فرد ایجاد کند و بدن را دچار سوء جذب مواد مغذی کند. بیماری سلیاک نوعی اختلال خودایمنی است و ژنتیکی (ارثی) منتقل می‌شود. شیوع بیماری سلیاک در جهان حدود 1.4 درصد و در ایران حدود 750 هزار نفر است.

علایم بیماری سلیاک می‌تواند در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد. همچنین علایم بیماری سلیاک در کودکان نیز با بزرگسالان تفاوت زیادی دارد. شایعترین علائم گوارشی شامل اسهال، نفخ، کاهش وزن ناگهانی، اسهال چرب، خستگی، آسیب به رشد کودک، آتروفی و ضعف عضلانی است. سوءجذب آهن و ویتامین B۱۲ موجب کم خونی، سوء جذب کلسیم و ویتامین D موجب پوکی استخوان، شکستگی‌های پاتولوژیک استخوان و هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می‌شود. سایر عوارض بیماری آمنوره، ناباروری، تنگی پیلور، اکیموز و پتشی (کمبود ویتامین K)، خیز، ورم و درماتیت هرپتیفورم می‌باشد. شیوع سرطان‌های روده در بیماران سلیاکی بالاست. برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیش‌گیری از بروز علائم است. برخی از بالغین مبتلا تنها خستگی و کم خونی دارند. از دیگر علائم بیماری سلیاک می‌توان ظاهر شدن جوش بر روی پوست، زخم‌های دهانی، عدم تعادل و هماهنگی، پوکی استخوان، افسردگی، سقط مداوم جنین، ریزش مو و پوسیدگی دندان‌ها را نام برد.

برای تشخیص بیماری سلیاک، معمولاً از دو روش آزمایش خون و بیوپسی روده کوچک استفاده می‌شود. آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌هایی است که بدن در برابر گلوتن تولید می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی واکنش التهابی روده به گلوتن باشند. این آنتی‌بادی‌ها عبارتند از: آنتی‌بادی ضد ترنس‌گلوتامیناز بافتی (Anti-TTG)، آنتی گلیادین (DPG)، آنتی‌بادی آنتی اندومزیال (EMA).

بیوپسی روده کوچک با استفاده از اندوسکوپ (یک لوله باریک و قابل انعطاف که از دهان وارد روده می‌شود، انجام می‌گیرد.) در این روش، نمونه‌ای از بافت روده کوچک برداشته می‌شود و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. اگر پرزهای روده کوچک آسیب دیده یا کوتاه شده باشند، ممکن است نشانه‌ی بیماری سلیاک باشد.

تنها درمان بیماری سلیاک، رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن برای تمام عمر می‌باشد. با رعایت برنامه غذایی و حذف کامل غلات غیرمجاز یادشده به‌طور کامل بهبود می‌یابند. در رژیم فاقد گلوتن می توانید بسیاری غذاها مانند مرغ، ماهی، سبزیجات و میوه‌های تازه، برنج و سیب‌زمینی را مصرف کنید. باید از خوردن هر گونه غذایی که حاوی گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر باشد خودداری کنید. همچنین باید در استفاده از محصولات آرایشی، مو و پوست، خمیر دندان، مکمل‌های ویتامین و مواد مغذی و داروهایی که ممکن است حاوی گلوتن باشند دقت کنید. برای اطمینان از عدم وجود گلوتن در محصولات، باید به برچسب روی آنها توجه کنید و محصولاتی را انتخاب کنید که علامت فاقد گلوتن را داشته باشند.

این موارد در سلیاک نباید مصرف شوند:

نان و محصولات حاصل از گندم، جو، چاودار و یولاف یا جو دوسر مانند کیک، بیسکویت، کلوچه، بلغور، فرنی، پودینگ، ماکارونی، سوسیس و کالباس، سوپ‌ها و بستنی‌های آماده، سس‌ها و رب.

غذاهای تهیه شده با آرد سوخاری، پروتئین هیدرولیز شده، نشاسته یا مالت مانند چیپس‌های سیب زمینی، کنسروهای گوشتی و ماهی، قهوه‌های آماده و شکلات.

– غذاهای فراوری شده، سرخ کرده و هله هوله مانند کباب، پیتزا، همبرگر، ساندویچ، فست فود و نوشیدنی‌های گازدار.