سرطان غدد لنفاوی (لنفوم)
سرطان غدد لنفاوی چیست؟
سرطان غدد لنفاوی یا لنفوم (Lymphoma) نوعی بدخیمی سیستم لنفاوی است که شامل دو دسته‌ی اصلی می‌شود:
- لنفوم هوچکین (Hodgkin Lymphoma)
- لنفوم غیرهوچکین (Non-Hodgkin Lymphoma)
این بیماری معمولاً با بزرگی بدون درد غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل یا کشاله ران شروع می‌شود، اما برای تشخیص قطعی نیاز به بررسی‌های تخصصی دارد.
علائم هشداردهنده‌ی لنفوم
- تورم بدون درد در یک یا چند غده لنفاوی
- تعریق شبانه شدید
- تب‌های مکرر و بی‌دلیل
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- خستگی مفرط
- خارش یا راش پوستی
- سرفه یا تنگی نفس (در صورت درگیری غدد لنفاوی قفسه سینه)
در صورت بروز این علائم، مشورت با پزشک متخصص داخلی یا هماتولوژی ضروری است.
روش‌های تشخیص لنفوم
1. معاینه‌ی فیزیکی
پزشک غدد لنفاوی بزرگ‌شده را لمس می‌کند و اندازه، قوام و محل آن‌ها را بررسی می‌کند.
2. آزمایش‌های خون
- CBC (شمارش سلول‌های خونی): بررسی کم‌خونی یا کاهش گلبول‌های سفید یا پلاکت.
- LDH: افزایش آن ممکن است نشانه‌ی شدت بیماری باشد.
- ESR و CRP: شاخص‌های التهابی که ممکن است افزایش یابند.
- بررسی عملکرد کبد و کلیه پیش از شروع درمان.
3. تصویربرداری
- CT اسکن گردن، قفسه سینه، شکم و لگن برای تعیین محل و تعداد غدد لنفاوی درگیر.
- PET-CT اسکن: حساس‌ترین روش برای بررسی گستردگی بیماری و پاسخ به درمان.
- MRI یا X-ray در موارد خاص بسته به محل درگیری.
در چه صورت به لنفادنوپاتی یافت شده در سونوگرافی شک کنیم و نیاز به بررسی بیشتر هست؟
| ویژگی | شرح و تفسیر پزشکی |
|---|---|
| شکل گرد (Round shape) | غدد خوش‌خیم معمولاً بیضی‌شکل‌اند (نسبت طول به عرض >2). شکل گرد (نسبت<2) به‌ویژه در غدد >1 سانتی‌متر مشکوک است. |
| از بین رفتن Hilum چربی مرکزی (Loss of fatty hilum) | در غدد خوش‌خیم، hilum به‌صورت ناحیه‌ای هیپراکو و مرکزی دیده می‌شود. در لنفوم‌ها ممکن است کاملاً حذف یا نامنظم شود. |
| اکوی هیپواکو (Hypoechoic pattern) | بافت داخلی غده نسبت به بافت اطراف تیره‌تر و یکنواخت می‌شود. در لنفوم‌ها معمولاً اکوی یکنواخت، هیپواکو و هموژن دیده می‌شود. |
| حاشیه نامشخص یا نامنظم (Irregular margins) | به‌ویژه اگر با نفوذ به بافت‌های اطراف همراه باشد، مطرح‌کننده‌ی مهاجم بودن ضایعه است. |
| افزایش جریان خون پریفرال در داپلر (Peripheral or mixed vascularity) | در غدد خوش‌خیم، جریان خون معمولاً در hilum دیده می‌شود. در غدد بدخیم، الگوی خون‌رسانی به صورت محیطی یا منتشر تغییر می‌کند. |
| سایز بزرگ‌تر از حد نرمال (Size >1.5-2 cm) | به‌خصوص در غدد گردنی و بدون علائم التهابی همراه. البته سایز به‌تنهایی معیار قطعی نیست. |
| عدم تغییر شکل در هنگام فشردگی (Incompressible) | غدد لنفاوی لنفومی سفت‌اند و در هنگام اعمال فشار با پروب، تغییر شکل نمی‌دهند. |
الگوهای خاص در لنفوم:
- در Hodgkin lymphoma، اغلب غدد لنفاوی منفرد، بزرگ، هیپواکو، با از بین رفتن hilum دیده می‌شوند.
- در Non-Hodgkin lymphoma، گاهی خوشه‌هایی از غدد لنفاوی هیپواکو و هموژن، با اندازه‌ی نسبتاً مشابه دیده می‌شوند.
- در برخی لنفوم‌های تهاجمی، الگوی داپلر ممکن است به‌شدت افزایش‌یافته و پررنگ باشد (hypervascularity).
نکته مهم:
حتی در حضور همه‌ی ویژگی‌های بالا، تشخیص قطعی لنفوم با سونوگرافی ممکن نیست و نیاز به بیوپسی کامل و بررسی هیستوپاتولوژیک دارد.
4. بیوپسی (نمونه‌برداری)
- بیوپسی کامل غده لنفاوی (Excisional Biopsy): روش استاندارد برای تشخیص قطعی.
- نمونه برای بررسی بافت‌شناسی و ایمونوهیستوشیمی (IHC) ارسال می‌شود.
- تمایز بین لنفوم هوچکین و غیرهوچکین در این مرحله مشخص می‌شود.
- بیوپسی مغز استخوان: برای بررسی درگیری مغز استخوان، به‌ویژه در مراحل پیشرفته بیماری.
مرحله‌بندی بیماری (Staging)
برای تعیین مرحله‌ی بیماری از سیستم Ann Arbor استفاده می‌شود که شامل مراحل I تا IV است. در این ارزیابی، تعداد نواحی درگیر، موقعیت آن‌ها (بالا یا پایین دیافراگم)، و وجود علائم سیستمیک (تب، تعریق شبانه، کاهش وزن) در نظر گرفته می‌شود.
تشخیص زودهنگام سرطان غدد لنفاوی نقش مهمی در موفقیت درمان ایفا می‌کند. در صورت مشاهده علائم هشداردهنده، مراجعه به پزشک و انجام مراحل تشخیصی زیر نظر متخصص، بهترین گام برای حفظ سلامت است.
